De economie in de Eurozone en de VS

Naar verwachting zal de economische groei in de eurozone voor het gehele jaar 2023 slechts 0,7% bedragen, waarbij de Duitse economie met 0,2% zal krimpen. De economie in de eurozone balanceert op de rand van een recessie. Met de reeks renteverhogingen door de ECB werd de economische groei in de eurozone afgeremd en de inflatie beteugeld.

De Duitse industrie is de schok van hogere energieprijzen, na het staken van de toevoer van Russisch aardgas, nog niet te boven. De Europese industrie moet ook om redenen van klimaatpolitiek door een transitiefase heen, om de afhankelijkheid van fossiele energie te verminderen en over te schakelen naar hernieuwbare energiebronnen.

Er was het afgelopen jaar een wereldwijde verschuiving van bestedingen in de goederensfeer naar meer uitgaven in de dienstensector. De laatste inkoopmanagersindex voorspelt dat de productiekrimp nog wel even zal aanhouden. De Duitse auto-industrie heeft bovendien, vanwege de transitie naar elektrisch rijden, steeds meer last van de Chinese concurrentie.

China is nu zelfs ’s werelds grootste auto-exporteur. De maandelijkse enquêtecijfers van inkoopmanagers, met betrekking tot de orderportefeuilles voor de industrie in de eurozone, duiden nog niet op een herstel.

Daling inflatie ondanks krappe arbeidsmarkt

Amerikaanse economie veerkrachtig

In 2023 is de Amerikaanse economie bijzonder veerkrachtig gebleken. Omdat de Federal Reserve de rente in recordtempo optrok naar niveaus van voor de grote financiële crisis, gingen veel analisten ervan uit dat dit beleid een recessie zou veroorzaken. Maar de Amerikaanse economie houdt zich sterker dan verwacht en de gevreesde recessie bleef uit.

In het derde kwartaal liet de economische groei in de VS een tempoversnelling zien met 4,9% ten opzichte van het voorafgaande kwartaal. Voor geheel 2023 wordt de economische groei geraamd op 2,3%. Dat ligt ondanks het krappe monetaire beleid en de hogere rente, verrassend genoeg op een hoger niveau dan in 2022.

Veel Amerikanen hebben hun tijdens de coronapandemie opgebouwde spaarreserves aangesproken en daarmee de bestedingen op peil gehouden. De consumptieve uitgaven namen daarom slechts licht af.

De bestedingen bleven ook op peil door hogere lonen, al bleef de groei van de gemiddelde uurlonen achter bij de inflatie; er is dus geen sprake van een loonprijsspiraal. De groei van het aantal nieuwe banen nam de laatste kwartalen af, maar de Amerikaanse arbeidsmarkt is nog steeds zeer krap.

De werkloosheid ligt tussen de 3,5 en 4,0% van de beroepsbevolking, wat historisch zeer laag is. Economen verwachten wel dat de werkloosheid in 2024 zal oplopen naar boven de 4,0%, wat het consumentenvertrouwen geen goed zal doen.

Zachte landing

De inflatie zal waarschijnlijk de dalende trend voortzetten. Na een piek van 9,25% in juni 2022 ten opzichte van het voorafgaande jaar, daalde de inflatie in de VS gestaag tot een niveau van 3,2% in oktober 2023. In 2023 was niet langer sprake van logistieke problemen en tekorten aan onderdelen in de productie.

De problemen aan de aanbodzijde zijn fors verminderd en aan de vraagzijde wordt de economische groei afgeremd door de hogere financieringskosten. De eerder opgebouwde voorraden zijn de laatste kwartalen afgebouwd, zodat bij een aanhoudende vraag in 2024 ook de industriële productie weer zal aantrekken.

De laatste cijfers van de Amerikaanse inkoopmanagers voor de dienstensector duiden ook weer op expansie. Wij gaan daarom voor de Amerikaanse economie uit van een zogeheten ‘zachte landing’ en verwachten dat een recessie zal worden vermeden. Volgens sommige economen is het zelfs de vraag of we niet aan het begin staan van een nieuwe economische groeicyclus met een ‘goldilocks’-scenario.

Amerikaanse huizenmarkt op slot

Een blik op de Amerikaanse huizenstatistieken geeft echter een minder positief gevoel. De oktobercijfers over de verkoop van bestaande huizen in de VS waren de op één na slechtste cijfers in 27 jaar. Op jaarbasis komen ze nauwelijks boven de 3 miljoen uit. De 30-jaars hypotheekrente steeg in 2023 tot boven de 8%. Dit heeft een enorm drukkend effect op de nieuwbouw en woningverkopen.

Desondanks blijven de Amerikaanse huizenprijzen nog steeds zeer hoog. In 2023 stegen ze zelfs nog enigszins. Door de langdurige periode van nul-rente in 2020 en 2021 konden veel huiseigenaren zeer lage financieringskosten vastleggen.

In de VS kan men niet gemakkelijk  de hypotheek overzetten naar een ander huis. Bij de aankoop van een ander huis zouden ze dan een hogere hypotheekrente moeten gaan betalen. De Amerikaanse huizenmarkt zit daarom totaal op slot. Er zijn ook positieve ontwikkelingen. De hypotheekmarkt is niet meer zo ondoorzichtig als voorheen. Hypotheken worden niet meer verstrekt aan subprime-leners. Daarnaast kan de daling van materiaalprijzen, zoals die van hout, de bouwactiviteit ten goede komen.

Zorgen over begrotingstekort Amerikaanse overheid

Een ander punt van zorg is het toegenomen Amerikaanse begrotingstekort. In 2023 zal dit naar verwachting uitkomen op meer dan 6% van het BBP. De afgelopen jaren is het niveau van de federale schulden gestegen naar ca. 100%. Volgens marktvorsers zullen deze schulden het komende decennium kunnen stijgen naar ca. 115% van het BBP.

Tezamen met het grotere beroep op de kapitaalmarkt, hebben deze zorgen in 2023 een opwaartse druk uitgeoefend op de rente van staatsobligaties. De hogere rente zal ook de rentelasten van de overheid doen toenemen. In het Congres willen de Republikeinen daarom voortdurend een rem zetten op extra overheidsuitgaven en willen ze het schuldenplafond niet verder verhogen.

Vlak voor het moment dat een sluiting van de loketten van de Amerikaanse overheid dreigt, wordt in de politiek toch weer overeenstemming bereikt tussen de Republikeinen en Democraten. Daarmee wordt een ‘shutdown’ voorkomen.

De fiscale problemen in de VS zouden oplosbaar zijn door de belastingtarieven te verhogen, maar dat lijkt met het oog op de presidentsverkiezingen in 2024 zeer onwaarschijnlijk. Republikeinen dringen aan op bezuinigingen, maar de Democraten  onder aanvoering van president Biden, willen hun expansieve beleid met bijvoorbeeld de Inflation Reduction Act zoveel mogelijk overeind houden.

Geen grote problemen voor de VS verwacht

Ondanks de verlaging van de kredietstatus van de Amerikaanse federale overheid door kredietbeoordelaars zoals Moody’s, verwachten wij niet dat de overheidsfinanciering problematisch wordt. De rente op staatsleningen is om uiteenlopende redenen gestegen. Daarbij speelden onder andere inflatieverwachtingen een rol.

Ook zorgden de hogere geldmarktrente, het feit dat de Fed niet langer de grote koper was van nieuwe staatsobligaties en dat Chinese en Japanse beleggers wegbleven bij nieuwe emissies van staatspapier, voor een stijging van de Amerikaanse 10-jaarsrente.

Toen beleggers overtuigd raakten dat de Fed de geldmarktrente niet verder zou verhogen en in 2024 mogelijk tot verlaging van de Federal Funds Rate over zou gaan, daalde de 10-jaarsrente in november en december.